आयुष्याचे चतकोर.....

पाश्चिमात्यांनी अर्थक्षेत्र चार भागात विभागले आहे

• नोकरी             (EMPLOYEE)
• स्वयंरोजगारी  (SELF EMPLOYED)
• व्यवसाय         (BUSINESS OWNER)
• गुंतवणूकदार   (INVESTOR)

आपण म्हणतो 

• उत्तम शेती
• मध्यम व्यापार
• कनिष्ठ नोकरी 

म्हणजे गुंतवणूकदार हा दोन्ही ठिकाणी सर्वोत्तम मानला जातो आणि नोकरी करणारा कनिष्ठ. पण उत्तम असो कि कनिष्ठ आपल्यापैकी प्रत्येकजण आर्थिक सुरक्षेची इच्छा बाळगतो आणि आर्थिक स्वातंत्र्याची स्वप्न पाहतो . वर दिलेले आर्थिक स्त्रोत जर आपण समजून घेतले तर आपल्याला आर्थिक स्वातंत्र्य मिळविण्याचा प्रवास करण्यास दिशा मिळेल. 

थोडक्यात बिझिनेस जगातील व्यक्ती ह्या वरील चार विभागात विभागल्या गेल्या आहेत.

1. नोकरी करणाऱ्याकडे नोकरी आहे.
2. स्वयंरोजगार करणारा हा त्या रोजगाराचा मालक असतो.
3. धंदा करणारा हा एका पैसा मिळवून देणाऱ्या सिस्टिमचा मालक असतो 
4. गुंतवणूकदार हा पैश्यालाच आपल्यासाठी कामाला लावतो.

थोडक्यात शेत जमीन हे भांडवल ज्याचे आहे तो  धान्य पिकवण्यासाठी नोकर ठेवतो आणि पिकलेले धान्य व्यापारी शेत जमीनदाराकडून विकत घेऊन त्याने तयार केलेल्या विक्री व्यवस्थेमार्फत विकतो. (त्यामुळे जमीनदार वाड्यावर मजा मारायला मोकळे....असो)

1.  आता आपण कुठे आहोत हे ज्याने त्याने पाहणे महत्वाचे आहे : त्यासाठी आपल्या कमाईचा मुख्य स्त्रोत कोणता ते लक्षात घेणे हि पहिली पायरी ठरते. हि पायरी आपला अंतर्गत वैचारिक फरक, जीवन विषयक मुल्ये, जन्म ज्या घरात आणि आर्थिक स्तरात झाला तो स्तर, तसेच स्वतःची जीवनाकडे बघण्याची दृष्टी ई. अनेक ज्ञात अज्ञात विषयांनी ठरते.
2. मला कुठे असायला हवे : पारंपारिक शिक्षण हे नोकरदार किंवा उच्च उत्पन्न गटातले स्वयं रोजगारी व्यक्तींना (डॉक्टर,वकील, सी एज )जन्म देते. ह्यात काहीच गैर नाही जो पर्यंत तुम्हाला आर्थिक स्वातंत्र्याची गरज वाटत नाही. आर्थिक स्वातंत्र्य ह्या गटाला क्वचितच मिळते. 
3. आर्थिक स्वातंत्र्य हवेच आहे कि नाही ते ठरवा :    जास्तीत जास्त "जिवंत" आयुष्य जगणे हाच जीवनाचा मुख्य उद्देश आहे.  त्यासाठी  वेळेचे स्वातंत्र्य हवे पर्यायाने पैशाचेहि स्वातंत्र्य हवे. म्हणजेच "आर्थिक" आणि "स्वातंत्र्य" हे हातात हात घालूनच येतात. आर्थिक स्वातंत्र्य म्हणजे तुमच्याकडे पुरेशी संपत्ती (पैशाचा ओघ आणि असेटस )असणे जिच्या जोरावर तुम्ही जास्त शांत आणि स्वतंत्र जीवन जगू शकता (आर्थिक चिंतामुक्त ).

आता ठरवा आपण कुठे आहोत ते.

अर्थक्षेत्र....एक उपेक्षित क्षेत्र

                                     दिवाळी ते मे महिना कसली नि कसली शिबिरे चालू असतात. व्यक्तिमत्व विकास शिबीर, क्रिकेट शिबीर, टेनिस शिबीर, तबला पेटी नृत्य गायन ह्याचा रतीब चालूच असतो म्हणजे पर्यायाने खेळ गायन पाककृती कलादालन वगैरे बरेच काही विषय पैसे देऊन हाताळले जातात. बरे पालक पण किती चोखंदळ असतात देव जाणे कारण शेजारचा जातो म्हणून माझा जातो इथपासून ते "आहो तेवढाच आम्हाला मोकळा वेळ मिळतो!!" पर्यंतची मुक्ताफळे मी पालकांकडून ऐकत आलो आहे. म्हणजे कुठलीही कला येणे खेळ येणे वाईट नाही पण आयुष्यात अनेक महत्वाचे जे संस्कार आहेत त्यातही आर्थिक साक्षरता हा महत्वाचा संस्कार आपण मुलांना देतो का? 

                                      ६३ वर्षाचे माझे एक क्लायंट मला सांगतात "अरे मुलाला वेळच नाही त्याची सगळी गुंतवणूक / करविषयक बाबींकडे मला आणि त्याची मुले माझ्या हिला सांभाळावी लागतात. " (आजी आजोबांचे प्रेम वगैरे ठीक आहे रे पण आम्ही मोकळे होणार कधी ?) आणि कहर असा कि सुनेची गुंतवणूक विषयक आणि करविषयक व्यवस्था तिचे वडील पाहतात जे माझेच क्लायंट आहेत. हे पाहून खूप त्रास होतो बरे दोन्ही कुटुंबे सु-शिक्षित आहेत आर्थिक दृष्ट्या सक्षम आहेत पण तरीही खूपशा गोष्टी जेव्हा माझ्याबरोबर शेअर होतात तेव्हा वेदना होतात कारण दोष कुणाचा हे कळते पण सांगणे कठीण जाते.

                                      माझे आईवडील फारसे शिकलेले नव्हते त्यांनी उरापोटावर मेहनत करून आणि आपल्या आवडीनिवडी बाजूला सारून (हे कर्म कठीण असते असा माझा वैयक्तिक अनुभव आहे) आम्हाला शिकवले कारण त्यांना शिक्षणाचे महत्व कळले होते. आजच्या पिढीकडे शिक्षण आणि पैसा दोन्ही आहे मग त्यांनी मुलांना काय आणि कोणत्या वयात दिले पाहिजे (वयावरून आठवले लैंगिक शिक्षणाचादेखील उहापोह चालूच असतो सर्व माध्यमातून!!)असा प्रश्न तुम्हालाही पडतो का?

                                      आर्थिक साक्षरता हा एक महत्वाचा भाग आहे आणि तो संस्कारक्षम वयातच शिकवला पाहिजे. चेक बुक, पे in स्लीप, घराचे बजेट, शाळेसाठी, वाढदिवसासाठी केलेला खर्चाचे टिपण मुलांनी ठेवायला सुरुवात केलीतर त्यात हळूहळू त्यांना गोडी निर्माण होते असे मी पहिले आहे. बँकिंग चालते कसे? पैसे येतात कसे? नोकरीच केलीतर पैसे येतात कि आणखीहि काही मार्ग आहेत त्यातले वैध आणि अवैध कोणते ते कसे ओळखायचे त्याबाबतीत काय कायदे आहेत. तुम्ही कंपनीत जॉब करता त्याचा ओनर कुठे नोकरी करतो ? एक ना हजार भरपूर प्रश्न लहान मुले विचारतात आणि आपल्याला आपली पातळी दाखवून देतात. बाबा तुम्ही बिल गेट का नाही? तुम्हीहि सोफ्टवेरच बनवता ना?

                                   मुलांनी कुठले प्रश्न विचारावेत हे आपण च्येनालैझ करू शकतो जर टी.वी आणि अवांतर मधून आपण बाहेर पडलो आणि मुलांकडे, त्यांचे फोकस तयार करण्याकडे लक्क्ष देऊ लागलो तर.

                                      सर्व इतर क्षेत्रांप्रमाणे अर्थक्षेत्र हे हि एक उपयुक्त क्षेत्र आहे. त्यातहि क्रिएटिव्ह, happpening असे भरपूर काही आहे पण दुर्दैवाने दुर्लक्षित आहे. वयाच्या तिशीला माझा मुलगा आणि परक्याकडे जाणारी माझी मुलगी आर्थिकदृष्ट्या स्वतंत्र आणि साक्षर व्हावेत हे एकच ध्येय असावे कि .........दुसरा काही ऑप्शन आहे ????

हे सर्व लिहिण्यामागचे कारण एवढेच कि जे माझ्या आजूबाजूला आहे तेच तुमच्या आजूबाजूला आहे का?